بیمه، چی نیست؟

می دانیم که بیمه، پوششی است که به هنگام بروز خسارت به مال یا جان، با پرداخت مبلغی به عنوان خسارت، بخش مالی خسارت وارده را جبران می کند. اما خیلی مواقع، بیمه خواسته ها یا توقعات ما را برآورده نمی کند، گاهی از این مواقع، می دانیم که خواسته هایمان مطابق مقررات نیست، و گاهی واقعاَ نمی-دانیم و فکر می کنیم بیمه فقط به فکر منافع و درآمد خودش است و صرفاَ پول می گیرد و خسارت نمی دهد.
لذا لازم است علاوه بر اینکه می دانیم بیمه، چی هست، بدانیم که بیمه «چی» نیست و چه چیزهایی را نمی شود بیمه کرد و وقتی پوشش بیمه می خریم، چه چیزهایی را پوشش نمی دهد؛
بیمه، حمایتیِ صرف نیست!
شرکت بیمه، خسارت ها را از محل پول هایی (حق بیمه ها) که از بیمه گذاارن جمع آوری شده، پرداخت می کند و نه از محل بودجه دولتی یا شخصی؛ به طور مثال شرکت بیمه گر، یک میلیون اتومبیل را بیمه کرده، اگر حق بیمه هر کدام یک میلیون تومان باشد، شرکت بیمه، هزارمیلیاردتومان حق بیمه دریافت کرده، آمار و محاسبات به او می گوید از این یک میلیون اتومبیل حدوداَ ۲۰درصد آنها تصادفات منجر به ضرب و جرح و فوت یا خسارت مالی دارند، و مجموع خسارت های دریافتی آنها، چیزی حدود ۸۰۰میلیاردتومان می رسد، اگر این میزان خسارت در سال های بعد افزایش یابد، طبیعی است که بیمه گر نیز حق بیمه دریافتی خود را افزایش می دهد تا بتواند خسارت های احتمالی را از آن محل پرداخت نماید. البته بیمه ها با حق بیمه ها، سرمایه گذاری هم می کنند تا توان مالی او برای پرداخت خسارت ها افزایش یابد.
لذا بیمه، صرفاَ حمایت نمی کند، بلکه پوششی حمایتی-تجاری است و باید حساب و کتابش جور دربیاید تا بتواند به سرویس دهی خود ادامه دهد و الا ورشکسته می شود.
بیمه، برای بعد از وقوع خسارت نیست!
در مثال بالا تصور کنید اگر فقط همان ۲۰درصد اتومبیل هایی که تصادف می کنند، خواستار بیمه شدن اتومبیل خود باشند، چه اتفاقی می افتد؟! بیمه گر ۲۰۰هزار اتومبیل را بیمه نموده، ۲۰۰میلیاردتومان از آنها حق بیمهدریافت نموده و آنها مجموعاَ ۸۰۰میلیاردتومان خسارت ایجاد کرده اند! یا مثلاَ در بیمه درمان، وقتی بیمار می شویم و نیاز به هزینه برای بازگشت سلامتی خود هستیم، به شرکت بیمه مراجعه کنیم و خواستار خرید پوشش بیمه درمان شویم؛ در واقع در چین حالتی شرکت بیمه باید مثلاَ یک میلیون تومان دریافت کند و ۱۰میلیون تومان به ما پرداخت کند!
لذاست که بیمه ها علاوه بر اتکاء به علم آمار و احتمالات و استفاده از داده های آماری پیشینی و کاربرد علم محاسبه گری بیمه (اکچوئری)، راهکارهای مقرراتی مانند: لزوم غیرارادی بودن وقوع خسارت، پیش بینی دوره انتظار پس از صدور بیمه نامه برای دریافت خسارت، تأسیس قرارداد بیمه بر اصل حسن نیت، پیش بینی فرانشیز (سهم فرد زیان دیده از خسارت) و دیگر راهکارهای فنی و قانونی که امکان خرید بیمه نامه پس از وقوع خسارت و یا درصورت خرید، امکان دریافت خسارت را منتفی می سازد یا کاهش می دهد. همچنین از تقلبات در خرید بیمه نامه و دریافت خسارت، نیز جلوگیری می کند.
بیمه سودآور نیست!
بیمه فقط جبران کننده میزان خسارتی است که به شما وارد آمده؛ خسارت وارده به اتومبیل، خسارت وارده به منزل یا مغازه و کارخانه ناشی از خطراتی مانند آتش سوزی، زلزله، سیل و یا سرقت، خسارت ها و هزینه های درمانی، غرامت فوت و نقص عضو و ازکارافتادگی، خسارت وارده به اشخاص ناشی از عمل حرفه ای پزشکان، مدیران، مقاطعه کاران و…بنا نیست بیمه مازاد بر خسارت وارده نیز مبلغی پرداخت کند، حتی چنانکه گفته آمد بخشی از خسارت را نیز خود بیمه گذار متقبل می شود. البته غرامت عدم النفع، غرامت های روزانه ازکارافتادگی و مواردی ازین دست که علاوه بر پرداخت خسارات وارده به اموال، در تعهدات بیمه گر پیش بینی شده باشند، جزو خسارت محسوب می شوند.
برخی افراد فکر می کنند باید چندبرابر آنچه به عنوان حق بیمه پرداخته، به هر نحوی شده از بیمه گر دریافت کند؛ مثلا در بیمه های درمان، اگر ۲میلیون پرداخت می کند، و خوشبختانه نیاز به هزینه های درمانی و بیمارستانی پیدا نکرده تا ۲۰میلیون بگیرد! دست کم باید ۲میلیونی که پرداخته را به هرنحوی شده بگیرد؛ حتی به صورت تمارض یا چکاپ یا خدای ناکرده متقلبانه!
قوانین بیمه ای نز صراحتاَ بر اینکه بیمه نباید برای بیمه گذار، سودآوری در پی داشته باشد، تأکید نموده است.
برخی متخلفان و مجرمان نیز صنعت بیمه و بیمه گران را آماج اقدامات متقلبانه قرار می دهند و به عنوان یک کسب و کار! با صحنه سازی، پرونده سازی و ایجاد مستندات و رفتارهای مجرمانه، سود نامشروع فراوانی از این صنعت کسب می کنند. در همه کشورها، بخش قابل وجهی از خسارت های پرداختی صنعت بیمه را خسارت های غیرواقعی و متقلبانه که غالباَ نیز سازمان یافته هستند، تشکیل می دهد. در کشور ما، این رقم بسیار ناچیز و درحد صفر بود، اما در سالیان اخیر رو به رشد نهاده و تعداد و میزان اینگونه خسارات متقلبانه رو به افزایش نهاده است.
بیمه زیان ده نیست!
خب این همه از تصورات و اقدامات احتمالی بیمه گذاران انتقاد کردیم، آخرین «چی نیست» بیمه ای را به نقد بیمه گران و رد ادعاهای برخی فعالان و مدیران شرکت های بیمه اختصاص دهیم.
چنانکه بیان شد، بیمه گران، بخشی از مجموع حق بیمه های دریافتی را به عنوان خسارت به بیمه گذاران می پردازند، این بخش در برخی رشته های بیمه ای پرخطر مانند شخص ثالث اتومبیل و درمان، سهم بالایی و بعضاَ بالای ۸۰درصد را تشکیل می دهند و در برخی رشته های کم خطرتر، ۳۰ الی ۵۰درصد و بعضاَ حتی ۲۰درصد کمتر را نیز تشکیل می دهند. شرکت بیمه هزینه های ستادی و اجرایی مانند حقوق پرسنل، ساختمان و تأسیسات و…نیز دارد، همچنین درصدی از حق بیمه را نیز به عنوان کارمزد به شبکه فروش پرداخت می کند. در بیمه های بزرگ مانند هواپیماها و پالایشگاهها، بیمه گر بخشی از حق بیمه را به شرکت های بیمه اتکایی پرداخت می کند و آن ریسک را بیمه می کند. با این همه، طبیعی است که در انتها، سودی عملیاتی نیز باید برای بیمه گر باقی بماند.
شرکت های بیمه ای که کار بازاریابی و قبول ریسک را به صورت فنی انجام می دهند، سود عملیاتی خوبی شناسایی می کنند در عین اینکه خدمات خوبی نیز به مشتریان و بیمه گذاران خود می دهند.
البته شرکت های بیمه صرفاَ به پس انداز و نگهداری حق بیمه ها اکتفاء نمی کنند و برای حفظ ارزش پایه حق بیمه و توسعه سودآوری، به سرمایه گذاری حق-بیمه ها نیز می پردازند. سرمایه گذاری شرکت های بیمه، طبق دستورالعمل نهاد ناظر صنعت بیمه -بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران – در نهادهای سرمایه گذاری چون بانک ها، بازار سرمایه و برخی فعالیت های تجاری و سرمایه گذاری مجاز، انجام می شود.
در این میان، حق بیمه های بیمه های عمر ، با توجه به نرخ بالای تورم و رسوب طولانی مدت حق بیمه ها، نقش ویژه ای در سودآوری و عملیات شرکت های بمه گر دارند.
لذاست که شاید شرکت بیمه، در یک یا چند رشته بیمه ای، زیان ده و یا دارای سود ناچیزی باشد، اما در مجموع عملیات بیمه گری، زیان ده نخواهد بود که اگر باشد، توجیهی برای تأسیس و یا ادامه فعالیت چنین بیمه گری وجود ندارد. بنابراین آنچه بعضاَ از زیان ده بودن شرکت های بیمه می شنویم، منظور این است که آن شرکت بیمه، سود پایینی دارد و آنها انتظار سودآوری بالای ۵۰درصدی دارند. ضمن اینکه شرکت های بیمه، غالباَ هزینه های جاری و عملیاتی بالایی صرف می کنند.